In het dierenrijk is het vermogen om negatieve ervaringen te leren en te onthouden van cruciaal belang om te overleven. Een nieuwe studie uitgevoerd door Dr. Volker Nehring van de Universiteit van Freiburg, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Current Biology, toont dat aan mieren bezitten dit vermogen ook. Het onderzoek, uitgevoerd op twee populaties van Lasius nigerde gewone zwarte tuinmier, laat zien waartoe deze sociale insecten in staat zijn leer van agressieve interacties met mieren uit andere kolonies en hun gedrag dienovereenkomstig aan te passen.
Het onderzoek was verdeeld in vier afzonderlijke experimenten, gericht op het grondig onderzoeken van het fenomeen “slecht buureffect“, of de neiging van mieren om grotere agressie te tonen tegenover nabijgelegen kolonies.
In het eerste experiment observeerden de onderzoekers het gedrag van mieren uit verschillende kolonies, waarbij ze het niveau van agressie registreerden dat werd getoond in ontmoetingen tussen individuen uit verschillende kolonies. De resultaten bevestigden het bestaan van het slechte buureffect: de mieren waren aanzienlijk agressiever tegenover individuen uit naburige koloniënmet een piek van agressie op afstanden van minder dan 5 meter.
Om de basis van dit gedrag te begrijpen, voerden de onderzoekers drie extra experimenten uit in het laboratorium. In het tweede experiment stelden ze groepen mieren bloot aan een reeks gecontroleerde ontmoetingen met mieren uit een specifieke rivaliserende kolonie. De mieren die herhaaldelijk werden aangevallen van de kant van deze rivaliserende mieren vertoonde vervolgens een aanzienlijke toename van de agressie jegens leden van diezelfde kolonie.
“Dit resultaat,” legt de studie uit, “geeft aan dat mieren in staat zijn tot associatief leren de reuklabels van kolonies die geen nestgenoten zijn, en deze te associëren met negatieve ervaringen, zoals agressie.”
In het derde experiment wilden de onderzoekers testen of de mieren onderscheid konden maken tussen agressieve en passieve mieren in dezelfde kolonie. Om dit te doen, maakten ze sommige rivaliserende mieren passief door hun antennes weg te nemen, waardoor ze niet konden aanvallen. Mieren die aan deze passieve individuen werden blootgesteld, vertoonden minder agressie vergeleken met degenen die agressieve mieren waren tegengekomen.
“Dit laat dat zien de agressie die van een mier wordt ontvangen, fungeert als een onvoorwaardelijke stimulus dat de mier associeert met het reuklabel van zijn vijand”, zegt Dr. Nehring. “Associatief leren speelt daarom een cruciale rol bij de vorming van herkenningsmodellen van beide nestgenoten dan van niet-nestgenoten”.
Ten slotte onderzochten de onderzoekers in het vierde experiment de duur en intensiteit van het leren, waarbij ze het aantal bijeenkomsten en de tijdsintervallen daartussen varieerden. De resultaten toonden aan dat leren al plaatsvindt bij slechts enkele nauwe ontmoetingen, maar dat het effect robuuster is wanneer de ontmoetingen in de loop van meerdere dagen worden herhaald.
Deze zoekopdracht wordt geopend nieuwe perspectieven op het begrijpen van de intelligentie en sociale complexiteit van mieren. Het vermogen om negatieve ervaringen te leren en te onthouden, gecombineerd met geavanceerde chemische communicatie, stelt deze insecten in staat hun nestverdedigingsstrategieën te optimaliseren.
“Associatief leren van patronen die niet van nestgenoten zijn,” concludeert de studie, “kan verschillende patronen van variatie in de herkenning van nestgenoten helpen verklaren, van onaangename bureneffecten tot taak- en leeftijdsspecifieke variatie in agressie.”
Bovendien roept het onderzoek interessante vragen op over de rol van individualiteit in het gedrag van sociale insecten. “Niet alle mieren zijn hetzelfde”, legt Nehring uit. “Hun individuele ervaringen beïnvloeden hun gedrag en dragen bij aan de diversiteit binnen de kolonie“.
Mieren verschillen dus niet zoveel van ons. Ook zij zijn, net als mensen, in staat om van hun fouten te leren en hun gedrag te veranderen op basis van ervaringen uit het verleden. Het vermogen om ‘wrok te koesteren’ jegens degenen die hen hebben aangevallen vormt verder bewijs van de verrassende complexiteit van deze kleine sociale insecten.
