Op een barnsteenmarkt in het noorden van Myanmar, tussen kraampjes en stenen bestemd voor sieraden, werd een klein fragment hars de protagonist van een van de meest bijzondere ontdekkingen van de afgelopen decennia op het gebied van de paleontologie. Wat op het eerste gezicht slechts een decoratieve steen leek, bevatte in plaats daarvan de gevederde staart van een jonge dinosaurus, die 99 miljoen jaar lang gevangen en gefossiliseerd was in barnsteen.
Een internationaal team van onderzoekers, onder leiding van paleontoloog Lida Xing, beschreef deze unieke vondst in een studie die in 2016 werd gepubliceerd in het tijdschrift Huidige biologie. Het fossiel – geïdentificeerd met de code DIP-V-15103 – is een ware schat voor de wetenschap: het bevat acht gelede wervels, verkoolde zachte weefsels en driedimensionale veren, perfect zichtbaar en bewaard gebleven.
Het is geen oude vogel: het is een jonge coelurosaurus
Geleerden hebben bevestigd dat het geen primitieve vogel is, maar een niet-aviaire dinosaurus, behorend tot de Coelurosaurus-groep, nauw verwant aan moderne vogels. De staartwervels waren nog steeds mobiel en niet versmolten, een teken dat het exemplaar jong was. De staart was bedekt met bruine en witte veren, netjes verdeeld over de gehele lengte.
De veren, bekeken onder de microscoop en gereconstrueerd in 3D, vertonen een complexe en vertakte structuur, met dunne rachises, goed ontwikkelde baarden en baardjes. Ze waren niet ontworpen om te vliegen, maar dienden waarschijnlijk om warmte vast te houden of voor visuele communicatie, bijvoorbeeld tijdens verkering of om op te gaan in de omgeving.
Sporen van bloed en bewaarde weefsels
Een van de meest verrassende aspecten betreft de aanwezigheid van zachte weefsels, zichtbaar in de vorm van verkoolde films rond de botten. Chemische analyses uitgevoerd met röntgenfoto’s van Synchrotron Radiation en μCT-scans onthulden de aanwezigheid van ferro-ijzer (Fe²⁺), hetzelfde type ijzer dat in hemoglobine zit.
Dit suggereert dat delen van het oorspronkelijke bloed mogelijk vastzaten in de hars, samen met gedeeltelijk bewaarde spieren, ligamenten en huid. In de praktijk een natuurlijke tijdcapsule, die miljoenen jaren lang een precies moment in de evolutionaire geschiedenis van onze planeet heeft geblokkeerd.
Amber staat vooral bekend om het conserveren van insecten en kleine plantenfragmenten. Maar in uitzonderlijke gevallen, zoals deze, kan het ook complexe gewervelde dieren beschermen, waarbij het een detailniveau biedt dat onmogelijk te verkrijgen is bij gewone rotsfossielen.
Deze bevinding laat duidelijk zien dat veren ook aanwezig waren bij looploze dinosaurussen, en dat hun oorspronkelijke functie geen verband hield met vliegen. De studie ondersteunt de evolutionaire hypothese dat veren zich eerst ontwikkelden voor thermische isolatie of communicatie, en zich pas later aanpasten aan de vlucht van vogels.
Dankzij de driedimensionale structuur van de veren, bewaard in barnsteen, was het ook mogelijk om de rangschikking van de follikels te analyseren en de manier waarop de veren zich in de huid nestelden. Een detail dat simpelweg niet te zien is in verbrijzelde fossielen.
Mogelijk bent u ook geïnteresseerd in:
