In theorie zou het een normale bouwplaats zijn voor een stuwmeer nabij het kleine dorpje Wolkertshofen in Beieren. Niets bijzonders, gewoon routineklusjes. Maar onder een paar meter aarde werden de arbeiders geconfronteerd met iets dat niemand had verwacht: een perfect cirkelvormig stenen bouwwerk, twaalf meter breed, gebouwd met bijna chirurgische precisie.
De cirkel, uitgehouwen uit goed gepolijste stenen blokken, ging vergezeld van een kleine vierkante basis aan de zuidkant. Misschien ondersteunde het een standbeeld of een altaar. Maar de echte schok kwam kort daarna: er zat niets in. Geen lichamen, geen voorwerpen, geen keramische fragmenten. Alleen stilte en steen.
Archeologen van het Bayerisches Landesamt für Denkmalpflege, het Beierse bureau voor monumentenbescherming, noemden het een ‘uiterst zeldzame’ ontdekking. Niet alleen vanwege de omvang, maar omdat er geen ander vergelijkbaar Romeins graf in de omgeving is, zoals uitgelegd door Mathias Pfeil, algemeen curator van de instelling:
We hadden niet verwacht hier een grafmonument van deze tijd en van deze omvang aan te treffen. Het was een plaats van herinnering en sociaal prestige. Maar in dit geval zonder menselijke resten.
Een monument voor het niets?
De meest waarschijnlijke verklaring is dat het een cenotaaf is, een ‘lege’ tombe gebouwd om iemand te herdenken die ergens anders begraven ligt.
Een symbolisch maar krachtig gebaar: een manier om de naam te vieren, niet het lichaam.
In de Romeinse tijd waren tumuli – grafheuvels – wijdverspreid in de mediterrane wereld, maar zeer zeldzaam in de provincie Rhaetia, die het huidige Zuid-Duitsland, delen van Zwitserland en Tirol omvatte. Dit maakt de ontdekking nog interessanter: een gebouw in Romeinse stijl gebouwd in het hart van Beieren, langs een oude weg die Nassenfels verbond met de Altmühl-vallei, vlak bij een rustieke villa, een landhuis uit die tijd.
Kortom, niet zomaar een plek. Volgens Pfeil heeft een rijke Romeinse familie juist deze plek uitgekozen om een monument op te richten dat zichtbaar is voor iedereen die langs die weg reist: «Een teken van herinnering en macht. Een manier om te zeggen: “we waren hier”.
Verweven tradities: misschien hebben de Romeinen de Kelten geïmiteerd
Er is echter een nog intrigerend detail. In Beieren bestonden cirkelvormige kruiwagens al lang vóór de Romeinen, tijdens de bronstijd en de ijzertijd. Dit heeft archeologen ertoe gebracht zich af te vragen of het niet om een bewuste heropleving van lokale gebruiken gaat, een soort ‘eerbetoon’ aan de Keltische tradities die aan de Romeinse verovering voorafgingen.
De Beierse site bevindt zich in feite in een grensgebied tussen culturen: een land van kruispunten en besmettingen, waar rituelen en architectuur zich vermengden. Volgens het officiële rapport werden in de Romeinse tijd sommige oudere heuvels hergebruikt of nagebootst, misschien om een gevoel van culturele continuïteit te creëren of om de Romeinse aanwezigheid in de ogen van de lokale bevolking te legitimeren.
Een stilte die veel vertelt
Tegenwoordig gaan de opgravingen door. Deskundigen hopen andere aanwijzingen te vinden: een fragment, een spoor, alles wat kan ophelderen wie die stenen cirkel in het niets wilde hebben. Maar zelfs als er niets nieuws naar voren komt, blijft de tombe van Wolkertshofen een fundamentele ontdekking.
Omdat, zoals Pfeil zegt:
De waarde van de site ligt niet in wat hij bevat, maar in wat hij ons vertelt.
Soms spreekt de geschiedenis juist door afwezigheid.
Mogelijk bent u ook geïnteresseerd in:
