Een ontdekking die zelfs de meest ervaren paleontologen sprakeloos heeft gemaakt: een 23 miljoen jaar oude fossiele neushoorn is uit het ijs van Canada tevoorschijn gekomen, perfect bewaard gebleven en voor 75% compleet. De wetenschappelijke naam is Epiaceratherium itjilik, maar wetenschappers noemen het liefkozend “Ijzig”een verwijzing naar de term in de Inuktitut-taal itjilikwat eigenlijk ‘ijzig’ betekent.
De ontdekking vond plaats in de Haughton-krater, op Devon Island, Nunavut – een van de meest afgelegen en onherbergzame gebieden ter wereld. Maar in de tijd dat deze merkwaardige herbivoor tussen de bomen rondzwierf, was het landschap helemaal niet wat we ons vandaag de dag voorstellen: geen toendra of ijskappen, maar een gematigd bos, met een mild en weelderig klimaat.
De ‘ijsneushoorn’ die geen hoorns had
Ondanks zijn Arctische oorsprong was Epiaceratherium itjilik geen gepantserde reus, maar een vrij slank dier, met afmetingen die vergelijkbaar waren met de huidige Indiase neushoorn: ongeveer 1,7 meter hoog. Het meest voor de hand liggende verschil is de volledige afwezigheid van hoorns. Dit oude zoogdier was er in feite totaal verstoken van, en zijn anatomie suggereert dat het een vredig dier was, gewend om te grazen tussen de dichte en vochtige vegetatie van het Mioceen Noordpoolgebied.
Volgens Marisa Gilbert, co-auteur van de studie gepubliceerd in Natuurecologie en evolutieWat dit fossiel echt buitengewoon maakt, is de staat van instandhouding:
De botten zijn driedimensionaal, niet verpletterd en slechts gedeeltelijk gemineraliseerd. Het is een van de meest complete fossielen die ooit op het noordelijk halfrond zijn gevonden: ongeveer 75% van het skelet is intact.
Een belangrijk detail als we bedenken dat de meeste fossielen die op deze breedtegraden worden gevonden fragmentarisch zijn of vervormd door ijs. ‘Frosty’ bleef daar echter vrijwel intact, alsof de aarde had besloten haar herinnering miljoenen jaren lang te bewaren.
De ontdekking die de evolutionaire geschiedenis van neushoorns verandert
Tegenwoordig zijn er slechts vijf soorten neushoorns, allemaal in Afrika en Azië. Maar zoals paleontoloog Danielle Fraser, hoofdauteur van het onderzoek, uitlegt, waren deze dieren in het verleden veel wijdverspreider:
“We kennen meer dan vijftig fossiele soorten, verspreid over Europa en Noord-Amerika. Door deze Arctische neushoorn aan onze stamboom toe te voegen, kunnen we beter begrijpen hoe ze zich in de loop van de tijd hebben ontwikkeld en verplaatst.”
De genetische en morfologische analyse van E. itjilik bracht een verrassend detail aan het licht: de soort arriveerde in Noord-Amerika door de Noord-Atlantische Landbrug over te steken, een nu onder water gelegen strook land die miljoenen jaren geleden Europa en Amerika verenigde. Tot nu toe werd gedacht dat die route pas 56 miljoen jaar geleden levensvatbaar was. In plaats daarvan herschrijft deze ontdekking de data, waaruit blijkt dat neushoorns (en misschien andere zoogdieren) het mogelijk pas in het Mioceen hebben gebruikt, wat veel later is dan verwacht.
Het Noordpoolgebied dat je niet verwacht
Alleen al de gedachte aan een neushoorn die door het ijs van Canada loopt, doet je glimlachen. Maar in werkelijkheid dwingt deze ontdekking ons om met andere ogen naar het noordpoolgebied te kijken.
23 miljoen jaar geleden waren dezelfde landen die we nu kennen als de witte woestijn bedekt met bomen, mos en meren. Een ecosysteem dat bruist van leven en dat een zeer rijke fauna kan herbergen.
En misschien is dit precies de boodschap die verborgen zit tussen de botten van ‘Frosty’: het klimaat verandert, de aarde transformeert, maar elk fossiel herinnert ons aan zijn fragiele evenwicht. Die oude neushoorn is niet zomaar een artefact: het is een foto van een planeet die nooit stopt met veranderen.
Mogelijk bent u ook geïnteresseerd in:
