Lood was overal: in de lucht, in pijpen, zelfs in wijn, en vandaag de dag laat de wetenschap ons zien hoeveel dit giftige metaal de geschiedenis had kunnen beïnvloeden en het verval van het Romeinse Rijk had kunnen versnellen.
Tijdens de hoogtijdagen vanRomeinse Rijkwegen die zich in alle richtingen uitstrekken en verre provincies met elkaar verbinden. De mijnen werkten onvermoeibaar om begraven schatten op te graven, terwijl de smelterijen ruw zilver omzetten in munten die de economie van een hele beschaving ondersteunden. Maar achter de vooruitgang en efficiëntie van die tijd schuilde een onzichtbare en verwoestende vijand: lood.
Volgens een recente studie waren de loodniveaus in de lucht op het hoogtepunt van het rijk zo hoog dat ze een verlaging van het gemiddelde IQ van Europeanen met 2,5 tot 3 punten veroorzaakten. Deze conclusie werd bereikt door de analyse van ijskernen gewonnen in Groenland, die sporen van de atmosfeer uit het verleden behouden.
Joe McConnellklimaatwetenschapper uit Woestijnonderzoeksinstituut in Nevada en hoofdauteur van de studie, beschreef het ijs als een ‘natuurlijk archief’ dat opeenvolgende lagen van de milieugeschiedenis bewaart. De studie benadrukte pieken in de loodvervuiling die samenvallen met de perioden van grootste economische welvaart in het Romeinse Rijk.
Bij de productie van munten in het oude Rome werden loodrijke mineralen gebruikt, zoals galena, waarbij tijdens het smeltproces grote hoeveelheden giftige deeltjes in de lucht vrijkwamen. Voor elke gewonnen ons zilver werden duizenden ons lood in het milieu verspreid, door de wind zelfs naar de bevroren woestenijen van het eiland getransporteerd. Groenland. Volgens McConnell was de vervuiling zo wijdverspreid dat niemand er volledig aan kon ontsnappen.
De regio’s die het dichtst bij de mijnen liggen, zoalsIberia (het huidige Spanje) werden het zwaarst getroffen, maar het probleem reikte tot ver daarbuiten. De studie schatte dat tijdens de ongeveer 200 jaar durende hoogtijdagen van het rijk meer dan 500 kiloton lood in de atmosfeer terechtkwam.
Een vergelijking met moderne blootstellingsniveaus laat zien dat de loodluchtvervuiling in het oude Rome ongeveer het dubbele was van wat kinderen in de Verenigde Staten vandaag de dag aan worden blootgesteld. Bovendien vertegenwoordigde het ongeveer een derde van de niveaus die in de jaren zeventig werden geregistreerd, voordat gelode benzine werd verboden.
Een stille vijand
Lood is een uiterst gevaarlijke neurotoxische stof en er zijn geen blootstellingsniveaus die als veilig worden beschouwd. Eenmaal ingenomen of ingeademd, vermomt het zich als een essentieel mineraal zoals calcium, waardoor het de biologische afweer van het lichaam overwint en zich ophoopt in de hersenen. Hier interfereert het met fundamentele processen, zoals de vorming van synapsen, de myelinisatie van zenuwvezels en de werking van neurotransmitters, waardoor de cognitieve vermogens en de geestelijke gezondheid in gevaar worden gebracht.
Bij kinderen is de impact zelfs nog ernstiger: lood kan aandachtstekorten, emotionele problemen en vertragingen in de cognitieve ontwikkeling veroorzaken. Nathan Chellmanco-auteur van de studie, legde uit dat een verlaging van het IQ met 2 tot 3 punten op individueel niveau misschien verwaarloosbaar lijkt, maar op Europese schaal een probleem van enorme proporties vertegenwoordigt.
Luchtvervuiling was niet het enige probleem: lood was overal aanwezig in het dagelijkse leven van de oud-Romeinen. Het werd gebruikt in sanitaire systemen, keukengerei en zelfs als zoetstof wijn. Dit wijdverbreide gebruik heeft ertoe geleid dat veel historici speculeren dat lood een belangrijke rol heeft gespeeld in het verval van het rijk.
Bruce Lanpheareen hoogleraar volksgezondheid, zei dat lood waarschijnlijk heeft bijgedragen aan de ineenstorting van Rome, hoewel dit niet de enige factor was. Het rijk, dat al verzwakt was door politieke, economische en gezondheidscrises, heeft mogelijk nog meer schade geleden door de systematische vergiftiging van zijn burgers.
Lessen uit het verleden
Lood is geen bedreiging die beperkt blijft tot het verleden. Na de val van het Romeinse Rijk nam de uitstoot van dit giftige metaal tijdens de industriële revolutie toe en bereikte ongekende niveaus. In de 20e eeuwveroorzaakte gelode benzine een explosie van vervuiling, met vervuilingsniveaus die 40 keer hoger waren dan die uit de Romeinse tijd.
Hoewel de regelgeving de blootstelling in de geïndustrialiseerde landen dramatisch heeft verminderd, blijft het probleem bestaan. In ontwikkelingslanden wordt de helft van de kinderen nog steeds blootgesteld aan gevaarlijke hoeveelheden lood. Volgens een recent rapport sterven ieder jaar minstens 1,5 miljoen mensen aan hart- en vaatziekten die verband houden met loodvergiftiging, met een mondiale kostprijs van ongeveer 6 biljoen dollar.
Het onderzoek naar loodvervuiling in het Romeinse rijk benadrukt hoe menselijke activiteit het milieu en de menselijke gezondheid altijd diepgaand heeft beïnvloed. McConnell beschreef de Romeinse zaak als het eerste gedocumenteerde voorbeeld van de impact van menselijke activiteiten op het ecosysteem.
Lood, dat burgers vergiftigde en misschien wel de ondergang van het Romeinse Rijk bespoedigde, geldt als een waarschuwing voor de moderne wereld. Geconfronteerd met de hedendaagse milieu-uitdagingen laat de geschiedenis zien hoe cruciaal het is om van onze fouten te leren om de gezondheid van de planeet en de mensheid zelf te beschermen.
