Er zijn verhalen die eindigen lang voordat er afscheid wordt genomen. Relaties die voortduren door traagheid, zelfs als er niets meer te redden valt. Volgens de psychologie is een van de meest voorkomende redenen waarom we er niet in slagen iemand te verlaten een mentaal mechanisme dat de ‘verloren kosten denkfout’ wordt genoemd.verzonken kostenmisvattingvoor wie van technische termen houdt).
Vertaald: we blijven in iets zitten dat niet meer werkt, alleen maar omdat we er al te veel in hebben geïnvesteerd: tijd, energie, liefde, opofferingen. De hersenen hebben instinctief een hekel aan verliezen: het doet ons meer pijn om weg te gooien wat we hebben opgebouwd dan om helemaal opnieuw te beginnen.
Dus we blijven het proberen, zelfs als geluk slechts een herinnering is. “Met alles wat ik voor hem/haar heb gedaan”, “Ik kan geen jaren van mijn leven weggooien”… Toch nagelt deze gedachte ons in relaties die ons niet langer voeden. We leven in een pijnlijke comfortzone, waar de teleurstelling van het blijven draaglijker lijkt dan de angst om opnieuw te beginnen.
Als het hoofd ‘genoeg’ zegt, maar het hart niet luistert
Om het beeld nog ingewikkelder te maken is er nog een andere dynamiek: emotionele afhankelijkheid. Het gaat niet alleen om ‘te veel liefhebben’, maar om niet weten hoe je zonder de ander moet zijn. En hier heeft de psychologie veel te zeggen.
Een recent internationaal onderzoek, gepubliceerd in 2024 en geschreven door Janire Momeñe, Ana Estévez en Mark D. Griffiths, heeft het verband tussen onveilige gehechtheid en emotionele afhankelijkheid onder de loep genomen. De titel klinkt ingewikkeld – De impact van een onzekere gehechtheid op de emotionele afhankelijkheid van een partner – maar de boodschap is simpel: degenen die moeite hebben met het beheersen van hun emoties, hebben de neiging om zelfs in relaties te blijven die pijn doen.
Uit de geanalyseerde steekproef (741 jongeren tussen 18 en 30 jaar oud) bleek dat mensen met een vermijdende gehechtheid, dat wil zeggen degenen die als kind weinig genegenheid of emotionele afwijzing hebben ervaren, een grotere kans hebben om afhankelijk te worden van hun partner. Het mechanisme is dit: degenen die als kind hebben geleerd dat negatieve emoties ‘niet mogen worden getoond’ – omdat ze niet welkom zijn – hebben de neiging deze als volwassenen te verstikken. En om ze niet te horen, klampt hij zich vast aan de relatie. Zelfs als die relatie pijn doet.
De auteurs van het onderzoek ontdekten dat moeite met het beheersen van verdriet, woede of angst de sleutel is die onveilige gehechtheid koppelt aan emotionele afhankelijkheid. In de praktijk: het is niet alleen de angst om de ander te verliezen, maar de angst om de pijn van het verlies te voelen. En zo blijven wij. Omdat weggaan niet alleen het hart pijn doet: het doet ook pijn aan het idee dat we van onszelf hebben.
De perfecte combinatie om nooit meer weg te gaan
Combineer de misvatting over verloren kosten en emotionele afhankelijkheid, en je hebt de perfecte formule om vast te lopen. Aan de ene kant vertelt de rationele geest ons: “Ik kan al deze tijd niet verspillen”. Aan de andere kant fluistert de emotionele: “Ik kan niet zonder hem/haar leven”. Twee verschillende stemmen, hetzelfde resultaat: we blijven waar we niet moeten blijven.
Deze mix creëert een echte psychologische valkuil: hoe langer je blijft, hoe meer je investeert, en hoe moeilijker het wordt om op te geven. Een beetje zoals wegzinken in drijfzand met de overtuiging dat als je blijft bewegen, je er wel uitkomt.
Leer om te vertrekken
Volgens onderzoekers is de sleutel tot het doorbreken van de cyclus niet ‘sterker worden’, maar leren emoties te reguleren.
Het accepteren van een slecht gevoel, het herkennen van angst, het een naam geven aan verdriet. Het lijkt weinig, maar het is een grote stap. Degenen die onaangename emoties leren tolereren, kunnen met meer bewustzijn en minder gevoel van mislukking loslaten.
Weggaan is dus niet synoniem met overgave. Het is een vorm van zelfrespect. Omdat koste wat kost blijven vaak geen liefde is. Het is gewoon angst, vermomd als loyaliteit.
Mogelijk bent u ook geïnteresseerd in:
