Stel je voor dat je een octopus, een meester in mimiek en intelligentie, gewend om door de diepten van de zee te navigeren en toevlucht te vinden tussen rotsachtige ravijnen en schelpen. Stel je nu voor dat je gedwongen wordt om onderdak te zoeken in een glazen fles die door de mens is achtergelaten. Dit is de realiteit die naar voren komt uit een video, gemaakt door wetenschapsblogger Mike Lisieski in 2010 en keerde krachtig terug naar de schijnwerpers, wat toont een kleine octopus die behendig uit een glazen fles tevoorschijn komthet vinden van een ongebruikelijk – en zorgwekkend – toevluchtsoord tussen het afval dat onze zeeën binnendringt.
Octopussen, fascinerende wezens met buitengewone intelligentie, staan bekend om hun vermogen zich aan te passen aan hun omgeving. Uitgerust met een flexibel en skeletvrij lichaam, kunnen ze zich in nauwe ruimtes wurmen en voorwerpen gebruiken als gereedschap of schuilplaats. In de natuur, het is gebruikelijk om ze te zien verstoppen in schelpen en rotsachtige ravijnen en andere elementen van de zeebodem. Maar het vinden van een octopus in een glazen fles werpt een verontrustende schaduw op de huidige situatie van onze oceanen.
Dit gedrag is daar in feite een duidelijk teken van hoe menselijk afval geleidelijk mariene habitats koloniseertwaardoor de wezens die hen bevolken gedwongen worden zich aan te passen aan een steeds meer gecompromitteerde omgeving. Flessen, blikjes, plastic en ander afval hopen zich op op de zeebodem, het transformeren van een rijk en vitaal ecosysteem in een ondergedompelde stortplaats.
En het geval van de octopus in de fles staat niet op zichzelf. Een studie gepubliceerd in 2022 over Bulletin over zeevervuiling analyseerde honderden onderwaterfoto’s en -video’s en documenteerde een aanzienlijke toename van het aantal octopussen dat afval als schuilplaats gebruikte. Blikjes, glazen flessen, plastic containers, auto-accu’s en zelfs banden zijn dat geweest “geadopteerd” door deze koppotigen als geïmproviseerde huizen.
Hoewel dit fenomeen het ongelooflijke aanpassingsvermogen van deze wezens aantoont, leidt tot ernstige zorgen voor hun gezondheid en het evenwicht van het mariene ecosysteem. Uit afval kunnen giftige stoffen in het water terechtkomen, waardoor het milieu en de organismen die daarin leven verontreinigd worden. Verder de aanwezigheid van vreemde voorwerpen op de zeebodem het kan de natuurlijke habitat van veel levende soorten veranderenwaardoor hun voortbestaan in gevaar komt.
Maar wat zijn de gevolgen van deze afvalinvasie? Vooral plastic vormt een groeiende bedreiging. Er wordt geschat dat dit elk jaar gebeurt tussen de 8 en 12 miljoen ton plastic belandt in de zeedat uiteenvalt in microplastics die door mariene organismen worden opgenomen en in de voedselketen terechtkomt, met potentieel schadelijke gevolgen voor de menselijke gezondheid.
Verder vervuiling van de zee brengt de biodiversiteit in gevaarwaardoor de beschikbaarheid van hulpbronnen afneemt en het evenwicht van ecosystemen verandert. De koraalriffenworden bijvoorbeeld ernstig bedreigd door vervuiling, overbevissing en klimaatverandering, met verwoestende gevolgen voor het zeeleven.