Gezien het feit dat verschillende tonijnbestanden in gevaar zijn en dat overbevissing de mariene ecosystemen blijft bedreigen, is het kiezen van duurzamere visproducten van groot belang. In deze context zouden certificeringen zoals de MSC (Marine Stewardship Council) houvast kunnen bieden, via het beroemde blauwe zegel dat producten aangeeft die afkomstig zijn uit de visserij en die als duurzaam worden beschouwd.
Deze certificering wordt alleen toegekend aan vloten die drie fundamentele principes respecteren: gezonde visbestanden, minimale impact op mariene ecosystemen en effectief visserijbeheer. In de praktijk moet het blauwe label de consument garanderen dat de gekochte tonijn afkomstig is van een verantwoorde visserij, met respect voor de soort en het milieu. Maar volgens een nieuw rapport van Foodwatch Duitsland, gepubliceerd met steun van Bloom, is dit niet bepaald het geval.
Het rapport, getiteld “Thunfisch: Täuschung in Dosen” (“Tonijn: ingeblikt bedrog”), werpt een aantal kritische vragen op over de duurzaamheid van de MSC-gecertificeerde tonijnvisserij, met name in de westelijke Indische Oceaan (FAO-gebied 51).
Het rapport
Volgens het rapport, dat is gebaseerd op officiële gegevens van MSC-gecertificeerde vloten, monitoringaudits en rapporten van waarnemers aan boord, weerspiegelt de blauwe zegel, die verondersteld wordt duurzame visserij aan te duiden, mogelijk niet volledig de werkelijkheid.
Bonito Baits (Skipjack Tonijn) zouden als duurzame producten op de markt worden gebracht, terwijl dezelfde vloten tegelijkertijd niet-gecertificeerde soorten zouden kunnen vangen, zoals geelvintonijn en grootoogtonijn. De netten zouden alle drie de soorten bij elkaar brengen, maar alleen de Skipjack zou het zegel krijgen, waardoor consumenten een indruk van duurzaamheid krijgen die niet compleet is.
Het document geeft aan dat sommige MSC-gecertificeerde Europese vloten tot 47% van de overbeviste soorten (dat wil zeggen bevist in een tempo dat groter is dan het vermogen van hun populatie om te regenereren) in hun vangst kunnen opnemen. Tussen 2018 en 2022 zou de CFTO-vloot ongeveer 40% geelvintonijn en 7% grootoogtonijn in zijn vangst hebben opgenomen, terwijl Skipjack alleen als duurzaam op de markt zou worden gebracht. Volgens het rapport komt het probleem voort uit het feit dat overbeviste jonge tonijn en andere soorten de neiging hebben zich te groeperen met Skipjacks onder FAD’s (Fish Aggregating Devices), drijvende apparaten die vis aantrekken.
Het rapport documenteert de aanwezigheid van aanzienlijke bijvangst. In 2022 zou de MSC-gecertificeerde Echebastar-vloot onder meer het volgende vastleggen:
Volgens het rapport wordt geschat dat tot 200.000 zijdehaaien zouden kunnen sterven als ze vastzitten in FAD’s zonder officieel te zijn geregistreerd.
Zelfs de Skipjack Tonijn zou, ondanks dat het de enige soort is die officieel MSC gecertificeerd is, aan een te hoge druk kunnen worden blootgesteld. Tussen 2018 en 2022 zouden de jaarlijkse vangsten de wetenschappelijk vastgestelde limieten met ongeveer 30% overschrijden, waarbij alleen al in 2022 666.408 ton werd gevangen.
Foodwatch meldt ook dat, hoewel geelvintonijn in de Indische Oceaan sinds 2015 als overbevissing wordt beschouwd, de Tonijncommissie voor de Indische Oceaan (IOTC) deze eind 2024 opnieuw zou hebben geclassificeerd als ‘niet in gevaar’. Een dergelijke herclassificatie zou controversieel kunnen zijn, omdat de gegevens die werden gebruikt om de bestanden te beoordelen niet volledig transparant zouden zijn geweest.
Waar Foodwatch om vraagt
Foodwatch heeft enkele verzoeken ingediend bij de bevoegde autoriteiten en exploitanten van de toeleveringsketen, met name:
Omwille van de nauwkeurigheid hebben we contact opgenomen met de MSC voor een reactie op de opmerkingen in het rapport. Wij publiceren het hieronder integraal.
Het antwoord van MSC
In tegenstelling tot het Foodwatch-rapport is het MSC-label op tonijnconserven niet misleidend, maar is het uitsluitend afkomstig van gezonde, niet-overbeviste bestanden.
Het MSC-programma is ’s werelds meest rigoureuze en erkende certificeringsprogramma voor duurzame visserij. Het voldoet aan alle eisen van de internationale koepelorganisatie voor opstellers van milieu- en sociale normen, ISEAL, en aan die van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) voor transparante en geloofwaardige certificeringsprogramma’s. Vorige week nog erkende de FAO de bijdrage van MSC aan een grotere mondiale duurzaamheid van de visserij en de gezondheid van de oceanen.
Wij verwelkomen en ondersteunen elke oproep tot transparantie en geloofwaardigheid in duurzaamheidsclaims op voedingsproducten en in het grondig onderzoeken van certificeringsmerken. De aantijgingen van Foodwatch over de vermeende greenwashing van MSC-gecertificeerde tonijnproducten zijn echter gebaseerd op valse aannames en percepties.
Uit het Foodwatch-rapport blijkt dat consumenten zijn misleid door het MSC-merk op blikjes gestreepte tonijn, omdat dezelfde visserijen die gecertificeerde duurzame gestreepte tonijn vangen, ook andere tonijnsoorten vangen die niet duurzaam worden beheerd. Deze aanname negeert het feit dat een MSC-certificering niet noodzakelijkerwijs betrekking heeft op een hele visserij of vloot, maar verwijst naar duidelijk gedefinieerde visserij-eenheden bestaande uit een doelsoort, specifiek vistuig en specifieke vissersvaartuigen. Dit komt overeen met de FAO-definitie van visserijactiviteiten.
Als een visserij dus alleen MSC-gecertificeerd is voor de vangst van één soort, kan zij nog steeds andere niet-gecertificeerde soorten vangen. Alleen vis die voldoet aan de MSC-standaard mag echter met het blauwe label worden verkocht, terwijl andere producten volgens MSC niet als duurzaam kunnen worden gepresenteerd.
Certificering van specifieke componenten van een visserij is geenszins een misleiding voor de consument, maar eerder een gangbare praktijk in veel geloofwaardige en goed erkende certificeringsprogramma’s. Een boerderij kan bijvoorbeeld Fairtrade-gecertificeerd zijn voor het verbouwen van koffie, maar niet voor het verbouwen van cacao. Deze gedifferentieerde certificeringspraktijk leidt niet tot misleidende of bedrieglijke informatie voor consumenten, op voorwaarde dat de certificering accuraat en transparant is. Dit wordt verzekerd voor MSC-vis- en zeevruchtenproducten door middel van duurzame visserij en Chain of Custody-certificeringen, en controles over de hele toeleveringsketen.
Positieve veranderingen in de mondiale visserij zijn complex en kosten tijd. Elke MSC-certificering, zelfs als deze in eerste instantie beperkt is tot één enkele doelsoort, vertegenwoordigt een belangrijke stap in de goede richting. Certificering van specifieke componenten van een visserij kan prikkels creëren voor verbetering in andere delen van dezelfde visserij, omdat een visserij gemotiveerd zal zijn om de voordelen van MSC-certificering, zoals verbeterde markttoegang en hogere inkomsten, uit te breiden naar al haar visserijen. Op deze manier creëert MSC een economische reden om de gehele visserij geleidelijk naar een duurzaam niveau te brengen.
Het certificeren van een visserij voor slechts één doelsoort betekent niet dat de visserij kan doen wat zij wil met andere soorten die in dezelfde activiteit worden gevangen. Zelfs als een visserij voor één enkele soort is gecertificeerd, zoals gestreepte tonijn, moet bij de beoordeling ook rekening worden gehouden met alle andere ongewenste commerciële vangsten, zoals witte tonijn en grootoogtonijn, die door die visserij worden gedaan tijdens activiteiten onder het MSC-programma. Als ontdekt wordt dat deze extra vangsten, die Foodwatch definieert als bijvangst, een negatief effect hebben op de gezondheid of het herstel van het betreffende bestand, kan de visserijactiviteit zelfs niet voor het individuele onderdeel dat wordt beoordeeld, worden gecertificeerd. Hetzelfde geldt voor ongewenste vangsten van soorten als haaien en andere kwetsbare soorten. Hun status en de effectiviteit van de getroffen maatregelen om de impact te minimaliseren moeten worden beoordeeld als onderdeel van het certificeringsproces om ervoor te zorgen dat de visserij als geheel op een ecologisch duurzame manier opereert. Over het geheel genomen is de certificering gebaseerd op strenge beoordelingen die de toestand van de bestanden op een wetenschappelijk onderbouwde basis monitoren en ervoor zorgen dat de visserij duurzaam wordt beheerd.
MSC hanteert geen generalistische benadering van de visserij, maar vraagt dat elk geval afzonderlijk wordt beoordeeld om het duurzame gebruik van vistuig te onderzoeken. Duurzame visserij is een zeer complex vraagstuk dat specialistische kennis, een wetenschappelijke aanpak en een langetermijninzet voor verbetering vereist. Algemene uitspraken over de (on)duurzaamheid van bepaald vistuig, zoals sleepnetten of visaantrekkende voorzieningen (FAD’s), zijn te simplistisch. De duurzaamheid of anderszins van een type instrument hangt altijd af van de specifieke context, van hoe en waar het wordt gebruikt. Daarom onderzoeken MSC-beoordelingen altijd elk geval afzonderlijk.
Bronnen: Foodwatch Duitsland/MSC
