31 oktober 2002. Een datum die nooit vergeten wordt in Molise. Om 11.32 uur schudde de aarde met onverwacht geweld: een aardbeving met een kracht van 5,4 op de schaal van Richter trof de lagere Molise en verwoestte vooral San Giuliano di Puglia, waardoor een wond achterbleef die vandaag de dag nog steeds de ziel van een hele regio markeert. De ineenstorting van de basisschool “Francesco Jovine” vernietigde in enkele ogenblikken de levens van 27 kinderen en hun lerares, Carmela Ciniglio.
Een hele generatie verdween in het puin van een gebouw dat een veilige haven had moeten zijn, en geen betonnen valstrik.
Een tragedie aangekondigd
De reddingswerkers arriveerden te midden van het stof en de stilte die alleen werd verbroken door het huilen van de ouders. De beelden van de brandweerlieden die met hun blote handen door het puin groeven van die school die als een zandkasteel instortte, gingen door het land. Heel Italië stond vol ongeloof stil.
In de daaropvolgende dagen was er sprake van een “dodelijk ongeval” en vervolgens van een “menselijke fout”: het gebouw was opgetrokken met werken die niet voldeden aan de anti-seismische voorschriften. De tragedie werd een symbool van collectieve nalatigheid, die jaren later culmineerde in veroordelingen van degenen die verantwoordelijk waren voor de bouw en met een juridische waarheid die bevestigde wat iedereen al wist: de tragedie had voorkomen kunnen worden.
Een nieuwe wet voor veiligere scholen en openbare gebouwen
Na de aardbeving heeft Italië strengere regels ingevoerd met betrekking tot de veiligheid van scholen en openbare gebouwen. De zogenaamde ‘wet van San Giuliano’ was geboren, die specifieke fondsen koppelde aan anti-seismische wederopbouw. Maar er is een grote maar. 23 jaar na de tragedie die Molise trof, lopen veel Italiaanse scholen nog steeds gevaar.
Zoals blijkt uit het laatste Ecosistema Scuola-rapport van Legambiente, beschikt minder dan de helft van de schoolgebouwen over een certificaat van bruikbaarheid (47%) en slechts 45% over statische tests en in veel seismische gebieden. De veiligheid van zolders, de belangrijkste oorzaak van ongevallen op school, blijft een niet te verwaarlozen noodsituatie: slechts 31% van de gebouwen heeft de afgelopen vijf jaar diagnostisch onderzoek ondergaan en slechts 11% is veilig gemaakt.
De collectieve wond die niet geneest
San Giuliano di Puglia is vanaf die dag niet meer hetzelfde. De huizen, de school, het plein: alles is herbouwd, maar de wond blijft open. Ieder jaar, op 31 oktober, staat het land stil.
De klokken luiden om 11.32 uur, op hetzelfde moment dat de aarde schudde. In de Tuin van Herinnering, naast de nieuwe school, staan 27 bomen – één voor elk kind – en een plaquette met hun namen.
